Organoidler seçili organı kopyalayarak kök hücrelerden üretilen, üç boyutlu küçük doku kültürleridir. Bu mini kültürler organın kendine has özelliklerini kopyalayabilirler veya organa özgü davranışlar gösterebilirler ve bazı hücreleri üretebilirler. ABD’li biyolog Ross Harrison’un 1907 yılında erişkin bir kurbağanın lenf sıvısında bulunan sinir hücrelerini büyütmesi ile organoid teknolojisinde yer edinen hücre kültürü tekniğinin temelleri atıldı.
Gerçekleşen Gelişmeler ve Olasılıklar
Harvard Kök Hücre Enstitüsü’nün görüşü olarak teoride tüm doku ve organları kopyalayan organoidler mümkün. Günümüze kadar kopyalanmış beyin, böbrek, akciğerler, bağırsaklar, mide ve karaciğer bu teknolojinin ürünleri. Ayrıca organoidlerde kendini yenileyebilen kök hücre grupları bulunur. Bu sebeple organoid teknolojisi sonucu üretilmiş bu kök hücreler organizmada halihazırda mevcut olan kök hücreler gibi diğer hücrelere dönüşebilir.
Hastalıkların Keşfinde ve Tedavi Sürecinde Organoidler
Bazı zamanlarda hasta organdan alınan hücreler laboratuvar ortamında büyüyemediğinden veya doku alınamadığından hastalığın nasıl oluştuğunu öğrenmenin ve olası tedavi yöntemlerini denemenin imkanı olmaz. Bulaşıcı hastalıkların ve çeşitli kanser türlerinin tedavisinde, kalıtımsal hastalıkların modellenmesinde veya bazı biyomedikal uygulamalarında organoid teknolojisinden faydalanılabilir. Örneğin hamilelikte anneye bulaştığında bebekte mikrosefali ve gelişimsel bozukluklara neden olan zika virüsünün bu hastalığı nasıl oluşturduğunu anlamak organoidler ile mümkün. Ayrıca tedavide kullanılabilecek ilaç etken maddelerinin belirlenmesine yönelik araştırmalarda da organoidler kullanılmakta ve virüse karşı kullanılabilecek antiviral ilaç maddesi belirlenebiliyor. Bir diğer örnek olarak olarak kanserli hücrelerden elde edilen organoidler sayesinde mevcut kanser türünün çok benzer modeli elde ediliyor. Kanser türünün tedavisine yönelik farklı ilaç karışımları denenerek hücrenin dayanıklılığı belirlenebiliyor.
İlaç Üretiminde Organoidlerin Etkisi
Bazı sektörlerde yapılan testlerde pek çok maddenin hücreler üzerinde denenmesi gerekiyor. Günümüzde doku testleri için deney hayvanları kullanılmakta ve bu durum hayvanlara çeşitli olumsuzluklar yaşatıyor. Organoid teknolojisi ise kopyalanmış insan hücreleri üreterek ve doku testlerinde doğrudan kullanılarak yapılan ilaç yetiştirme ve üretilecek ürünlerin imalat aşamaları birçok deney hayvanını yaşadıkları olumsuz koşullardan kurtarabilir.
Kaynakça
- R Salick, F Wells, Eggan, Kaykas, M. M. K. A. (2017, September 19). Modelling Zika Virus Infection of the Developing Human Brain In Vitro Using Stem Cell Derived Cerebral Organoids. NCBI. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5752258/
- Department of Neuroscience, Novartis Institutes for BioMedical Research, Stanley Center for Psychiatric Research, Broad Institute of MIT and Harvard, Department of Stem Cell and Regenerative Biology and Harvard Stem Cell Institute, Harvard University
- Şekil 1: Organoidler: Hastalık Modellemenin Geleceği mi? – KURIOUS. (n.d.). Retrieved May 15, 2022, from https://kurious.ku.edu.tr/haberler/organoidler-hastalik-modellemenin-gelecegi-mi/
- Şekil 2: St Johnston, D. (2015). The Renaissance of Developmental Biology. PLoS Biology, 13(5). https://doi.org/10.1371/JOURNAL.PBIO.1002149
EDİTÖR
Kardelen AKILLI
Merhaba, ben Kardelen. Yıldız Teknik Üniversitesi Biyomühendislik öğrencisiyim. Duygularımı ifade etmek ve kendimi iyi hissetmek için kendimi hep yazarken buldum. Şimdi ise bu platformda ilgimi çeken ve sizlerin de okurken keyif alacağı bilimsel içerikler yazmayı planlıyorum. Bilimle kalın. Keyifli okumalar…
