Y KROMOZOMU NEDİR?
Y kromozomu memeli hayvanlarda cinsiyet oluşumunda rol alan eşey kromozomlarından biridir. Erkeklerde X kromozomuyla birlikte bulunurken, dişilerde bulunmaz. X ve Y kromozomlarının yaklaşık 300 milyon yıl önce “otozom” olarak adlandırılan ve cinsiyet belirlemede rol almayan kromozomlardan evrildikleri düşünülmektedir.
Milyonlarca yıllık süreçte Y kromozomunda X’e kıyasla daha büyük değişmeler gerçekleşmiştir. İlk halinden günümüzdeki haline kadar genetik materyalinin %97’sine yakınını kaybeden Y kromozomu, senelerce bilim insanlarının ilgi odağı olmuştur.
(Görsel 2 kaynak: https://sciencephotogallery.com/featured/1-x-and-y-chromosome-alfred-pasieka.html)
Y KROMOZOMUNUN GEN DİZİLİMİ TAMAMLANDI
Bilim insanları kaybolan ve varlığını sürdüren genler arasındaki bağlantıyı çözmek için uzun yıllar çeşitli araştırmalar yapmışlardır. Y kromozomu oldukça kısa olmasına rağmen çok sayıda tekrarlayan baz dizisine sahip olduğundan bilim insanlarının gözünü korkutmuştur. Uzun yıllar devam eden çalışmalar sonucunda gen haritasının %50’si ancak çözülebilen Y kromozomu, teknolojiye er ya da geç yenik düştü.
ABD’deki Ulusal İnsan Genom Araştırma Enstitüsü adına T2T Konsorsiyumu’nda görev alan araştırmacılar, 30 milyon yeni baz çiftini işaretleyerek 62 milyon DNA baz çiftinin tamamını haritalamayı başardı. Bu haritalamanın tamamlanması, bulunan yeni genlerin bireylerdeki hastalıkların ortaya çıkmasıyla ilintili olup olmadıklarına dair araştırmalar yapılmasına olanak tanıdı. Virginia Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden biyokimya ve moleküler genetik profesörü Kenneth Walsh bununla ilgili şöyle söyledi: ‘’Y kromozomunda, kanserin ve kardiyovasküler hastalıkların önlenmesi için gerekli olduğu gösterilen genler belirlendi’’. Uzun yıllardır bilim insanlarının tedavi bulmak için uğraştıkları kanser hastalığına ayna tutabilecek bu genler, hastalara ve doktorlara yeni bir umut ışığı yakıyor. Sizce bu genler sayesinden gerçekten bir tedaviye ulaşılabilir mi?
KAYNAKÇA
- Saey, T. H. (2023, August 28). The Y chromosome’s genetic puzzle is finally complete. Science News. https://www.sciencenews.org/article/new-dna-telomere-chromosomes-pangenome
- Hunt, K. (2023, August 25). Scientists have finally decoded mysteries of the Y chromosome. Here’s why it matters. CNN. https://edition.cnn.com/2023/08/25/world/y-chromosome-fully-sequenced-scn/index.html
- Çeviren, Ç. M. B. (2019, August 12). Y Kromozomu, Sadece Cinsiyet ile İlgili Değil! – Evrim Ağacı. Evrim Ağacı. https://evrimagaci.org/y-kromozomu-sadece-cinsiyet-ile-ilgili-degil-2306
- Araştırmacılar Y eşey kromozomunun haritalandırılmasını tamamladı. (n.d.). Araştırmacılar Y Eşey Kromozomunun Haritalandırılmasını Tamamladı. https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/arastirmacilar-y-esey-kromozomunun-haritalandirilmasini-tamamladi/2975716
Yazar: Edanur AYDIN / Yıldız Teknik Üniversitesi – Biyomühendislik
Merhaba, Ben Eda. Yıldız Teknik Üniversitesinde biyomühendislik öğrencisiyim. Laboratuvarda çalışmak ve mikro evrenleri incelemek en büyük tutkum. Piyano çalmak ve spor yapmak da beni zinde tutan hobilerim arasında.
Editör: Revan KİŞİBEYOV / Yıldız Teknik Üniversitesi – Moleküler Biyoloji ve Genetik
Merhaba, ben Revan. Yıldız Teknik Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik bölümünde okuyorum. Yeni yerler keşfetmek, rapor yazmak ve yemek yemek üzerine düştüğüm aktivitelerdir. Aynı zamanda kitap okumaktan ve film izlemekten hoşlanıyorum.