Aksolotlar, sevimli görünüşleriyle son zamanlarda dünyada pek çok alanda ilgi çekmeyi başarmış ilginç bir hayvan türü. Peki bu sevimli canlılar dünyanın dört bir yanında organ nakli bekleyen hastalara umut ışığı olabilirler mi?
İnsanlar işlevini yitiren ya da kaybettikleri organlarını aksolotllar sayesinde yenileyebilirler mi?
AKSOLOTL NEDİR?
Aksolotllar “Meksika yürüyen balığı” olarak da bilinirler ve bilimsel adı “Ambystoma Mexicanum”dur. Aslında amfibi bir semender türüdür ancak metamorfoz geçirmezler. Solungaçları ve kuyrukları hayatları boyunca onlarla kalır; bundan dolayı suda yaşamak zorundadırlar. Bilim insanları bu durumun evrimlerini tamamlayamadıklarından dolayı olduğunu düşünüyor. Bu sevimli canlıların bir başka ilginç tarafı ise göz kapaklarının olmaması.
Aksolotlların rejenerasyon yetenekleri öylesine gelişmiştir ki; kesilen kol ve bacaklarını tamamen ve işler şekilde yeniden üretebilirler.
İşte aksolotlların bu özellikleri bilim insanlarının ilgilerini çekmelerine sebep olmuş. Eğer bu yeteneği sağlayan genleri incelenebilirse organ yetmezliği çeken ya da ampute olan insanlara umut olabilecekleri düşünülüyor. Eğer araştırmalar sonuç verirse insanlar kopan uzuvlarını bir gün yeniden büyütebilir.
BU NASIL OLACAK?
Araştırmalar başladığında çok önemli bir engelle karşılaşıldı. Aksolotlların şimdiye kadar incelenmiş hayvanların içinde en büyük genoma sahip oldukları ve genomlarının insan genomunun 10 katı büyüklüğünde olduğu ortaya çıktı. Bu durum, çalışmaları neredeyse durma noktasına getirdi.
Araştırmacılar bu durumu çözecek bir yöntem üretti. Bu yöntem sayesinde kısa sürede çok fazla anlamlı nükleotit dizisi taranabilir hale geldi. Sonunda araştırmacılar aksolotllarda rejenerasyon yeteneğini sağladığı düşünülen yüz kadar genin tarandığını duyurdu.
Aksolotlların genomlarının çok büyük olması ve pek çok tekrarlı nükleotit dizisi olması sebebiyle araştırmalar zorlaşsa da kuyruklarının yeniden çıkmasını sağlayan gen nihayet keşfedildi! Bu durum ulaşmak istediğimiz hedef doğrultusunda oldukça umut verici. Belki de yakın zamanda bu canlıların gizemi çözülecek ve pek çok insana umut olacaklar.
ANCAK ÇOK DİKKATLİ OLUNMALI!
Aksolotllar asırlar boyunca Meksika’da besin kaynağıydı. Günümüzdeyse insanlar onları şirin buldukları için evlerinde besliyor, görsellerini farklı yerlerde kullanıyorlar. Ancak aksolotlların nesli kritik düzeyde. Onlar da her canlı gibi ekosistemin değerli bir parçası. O yüzden deneylerde kullanımlarında dikkatli olunması gerektiği bir gerçek. Ticaretlerininse acilen yasaklanması gerekiyor yoksa bu mucizevi canlıları sonsuza kadar kaybedeceğiz.
KAYNAKÇA
- Wayback machine. (n.d.). https://web.archive.org/web/20180315144303/https:/www.aquariumindustries.com.au/wp-content/uploads/2017/07/Mexican-Walking-Fish.pdf
- Ö, Z. (2021, October 27). Dunya’nin En İlginç ve Garip Hayvanları | Nasıl Ya. https://web.archive.org/web/20220702012427/https:/nasilya.com/gercek-olduguna-inanamayacaginiz-hayvanlar/
- Okatan, A. (2022, November 12). En i̇lginç canlılar: Aksolotl. Bilim Genc. https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/yerbilim-gokbilim/en-ilginc-canlilar-aksolotl
- AKSOLOTL GENOMU REJENERASYONUN FORMÜLÜNÜ TAŞIYOR. (n.d.). BIOMEDYA. https://www.biomedya.com/aksolotl-genomu-rejenerasyonun-formulunu-tasiyor
- Henderson, C. (2021). Hayal Bile Edemeyeceğimiz Varlıklar Kitabı. METİS YAYINLARI.
Yazar: Başak Eylül GÜN / Yıldız Teknik Üniversitesi – Moleküler Biyoloji ve Genetik
Editör: Buse UÇAR / Yıldız Teknik Üniversitesi – Biyomühendislik
Merhaba, ben Buse. Yıldız Teknik Üniversitesi Biyomühendislik bölümü öğrencisiyim. Bilimin ve biyolojinin olduğu her alanda çalışmaktan mutluluk duyarım. Kitap okumak hayatımın büyük bir bölümünü oluşturur. Ayrıca gezmek ve resim çizmek de hobilerim arasındadır.
Editör: Fatmanur ARSLAN / Yıldız Teknik Üniversitesi – Moleküler Biyoloji ve Genetik
Selam, ben Fatmanur. Yıldız Teknik Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik bölümünde okuyorum. Tembel hayvanlara ve bu eşsiz canlıların büyülü dünyalarına bayılırım. Yemek yemek ve gezmek hayatımda büyük yer kaplar. Ek olarak; birçok dans branşıyla ilgileniyorum!