Bağırsaklarımızın ikinci beynimiz olduğunu söylesem ne düşünürdünüz? Evet, bağırsaklarımızın vücudumuzda ikinci bir beyin olarak görev aldığı düşünülüyor. Peki, tam olarak bu durum nasıl oluyor?
Vücudumuzda birden fazla beyne ihtiyacımız var mı? Gelin, bu sorulara hep beraber cevap bulalım.
ENTERİK SİNİR SİSTEMİ
Enterik sinir sistemine geçmeden önce bazı sinir sistemlerimize kısaca göz atalım: Merkezi sinir sistemi; beyin, beyincik, omurilik ve omurilik soğanından oluşmaktadır. Karar verme ve değerlendirme mekanizmaları sinir sisteminin merkezi olan MSS’de gerçekleşir. Buna ek olarak isteğimiz dışında gerçekleşen durumları “otonom sinir sistemi” yönetmektedir. MSS ve OSS çok fazla nöron içermektedir.
Sindirim sistemimiz ve bağırsaklarımızda da çok fazla miktarda nöron bulunmaktadır. Bu yüzden, sindirim sisteminin de kendine özel bir sinir sistemi vardır. Bu sistem ise “enterik sinir sistemi” olarak adlandırılır ve beyinden bağımsız olarak çalışır. Özofagustan başlayarak anüse kadar bir yol izler. ESS’deki sinir hücresi sayısı, omurilikteki sinir hücresi sayısından bile daha fazladır.
ESS, en yoğun olarak bağırsaklarımızda yer aldığı için bağırsaklarımız ikinci beyin olarak nitelendirilmektedir. Bu olgu, “İkinci Beyin” kitabının yazarı ve Columbia’da anatomi ve hücre biyolojisi bölümünün başkanı Michael D. Gershon tarafından 1996 yılında bulunmuştur.
Vagus adı verilen sinir, hem otonom sinir sistemi tarafından hem de enterik sinir sistemi tarafından iletişim için kullanılmaktadır. Bu sayede beyinden bağırsaklara doğru bir iletişim olabildiği gibi, bağırsaklardan beyne doğru bir iletişim de söz konusudur. Bu iletişim bazı bağırsak hormonları sayesinde de gerçekleştirilebilir. Bunlara örnek olarak peptid YY ve kolesistokini verebiliriz. Bu hormonlar sayesinde bağırsak, beyne “dur” emri vererek yemek yemeyi durdurmamızı sağlar.
(Görsel 2 kaynak: https://www.researchgate.net/figure/The-gastrointestinal-tract-with-its-innervation-On-the-left-side-is-displayed-the_fig1_377808806)
BAĞIRSAK MİKROBİYOTASI
Beynimizin hatırlamak ve hissetmek gibi fonksiyonlarını bağırsaklarımız da yapabilmektedir. Aynı zamanda karar verme durumumuzu da etkilemektedirler. Bağırsak mikrobiyotasında bulunan çeşitli mikroorganizmalar, serotonin gibi mutluluk hormonlarını tüketerek bağırsağın karar vermesinde önemli rol oynamaktadırlar. Mikrobiyota terimine gelecek olursak ilk olarak 1958 yılında Nobel ödüllü bilim insanı Joshua Lederberg tarafından kullanılmıştır.
Sağlıklı beslenen bireylerin mikrobiyotaları da sağlıklı olur. Yani bağırsaklarında bulunan mikroorganizmaların çoğu yararlı mikroorganizmalardan oluşur. Bu mikroorganizmalar genellikle yararlı bakterilerdir. B1, B2, B6, B12 ve K vitaminleri gibi vitaminlerin ve demir, kalsiyum ve magnezyum gibi çeşitli minerallerin emiliminde görev alırlar.
Sağlıklı beslenmeye ek olarak uygun probiyotik ve prebiyotik kullanımı, bağırsak mikrobiyotasının sağlıklı olabilmesine yardımcı olmaktadır.
BAZI HASTALIKLAR VE ÇALIŞMALAR
Bağırsak mikrobiyotası hastalıklarına ve bu hastalıkların neden olduğu bazı durumlara örnek olarak inflamatuar bağırsak hastalığı, kolit astım, rinit alerji, atopik egzama, obezite, diyabet, depresyon, anksiyete gibi bazı nöropsikolojik hastalıkları ve bazı kalp-damar hastalıklarını verebiliriz.
Bağırsaklarda az miktarda SERT (Serotonin Taşıyıcı Proteini) bulununca, serotonin seviyeleri düzenlenemez. Huysuz bağırsak sendromu olan kişilerde, serotonin seviyesi normalden daha yüksek seviyelere çıkabilir. Bu durumun sonucunda, bağırsak hareketleri artarak ishale neden olabilir.
19. ve 20. yüzyılların başlarında yapılan çalışmalar ise şunu göstermektedir ki insanın ruh halinin başta bağırsak olmak üzere sindirim sistemi üzerinde etkileri vardır. 1900’lü yıllarda bilim insanları yaptıkları araştırmalar sonucunda stresin bağırsak üzerindeki etkilerini kanıtlamıştır.
Bağırsağın ikinci beyin olduğunu daha da detaylandırmak ve bağırsak üzerindeki etkilerin tamamen öğrenilmesi adına yapılan çalışmalar hala devam etmektedir.
Önerilen kitap: Beyinde Ararken Bağırsakta Buldum – Mikrobiyota – Dr. Serkan KARAİSMAİLOĞLU
KAYNAKÇA
- Solutions, U. (n.d.). İkinci beyin bağırsak | Uropelvic Solutions. https://www.uropelvics.com/blog/ikinci-beyin-bagirsak
- Furness, J. B. (2012). The enteric nervous system and neurogastroenterology. Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology, 9(5), 286–294. https://doi.org/10.1038/nrgastro.2012.32
- Okatan, A. (2023, September 15). Sinir sistemi nedir? Sinir sistemini oluşturan organlar neler? Bilim Genc. https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/sinir-sistemi-nedir-sinir-sistemini-olusturan-organlar-neler
- Brown, H. (2005, August 23). The other brain also deals with many woes. The New York Times. https://www.nytimes.com/2005/08/23/health/the-other-brain-also-deals-with-many-woes.html
- Koca, O., & Dönmez, N. (2020). İkinci beyin: Bağırsak. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi. https://doi.org/10.17094/ataunivbd.701620
- Başaranoğlu, M. (2018, November 1). İKİNCİ BEYİN: BAĞIRSAKLAR. https://openaccess.bezmialem.edu.tr/entities/publication/0800482a-5777-4c3b-ac4d-dad4a17019a2
- Biruni Laboratuvarı. (2024, May 22). Mikrobiyota testi – Biruni Laboratuvarı. https://biruni.com.tr/e-kutuphane/populer-bultenler/mikrobiyota-nedir/
- Foster, J. A. (2013, August 1). Gut feelings: bacteria and the brain. PubMed Central (PMC). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3788166/
- Prezi, A. a. O. (n.d.). STRES VE BEYİN-BAĞIRSAK İLİŞKİSİ. prezi.com. https://prezi.com/p/vl5u-j-9ovix/stres-ve-beyin-bagirsak-iliskisi/
- KARAİSMAİLOĞLU, S. (n.d.). Beyinde Ararken Bağırsakta Buldum: Mikrobiyota.
Yazar: Şeyma Nur YILMAZ / Yıldız Teknik Üniversitesi – Biyomühendislik
Merhaba, ben Şeyma Nur. Yıldız Teknik Üniversitesi Biyomühendislik bölümü 2. Sınıf öğrencisiyim. İlginç şeyleri araştırmak ve yoga yapmaktan hoşlanıyorum. Bunlara ek olarak; kitap okumak ve puzzle yapmak yapmakta olduğum aktiviteler arasında.
Editör: Buse UÇAR / Yıldız Teknik Üniversitesi – Biyomühendislik
Merhaba, ben Buse. Yıldız Teknik Üniversitesi Biyomühendislik bölümü öğrencisiyim. Bilimin ve biyolojinin olduğu her alanda çalışmaktan mutluluk duyarım. Kitap okumak hayatımın büyük bir bölümünü oluşturur. Ayrıca gezmek ve resim çizmek de hobilerim arasındadır.
Editör: Fatmanur ARSLAN / Yıldız Teknik Üniversitesi – Moleküler Biyoloji ve Genetik
Selam, ben Fatmanur. Yıldız Teknik Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik bölümünde okuyorum. Tembel hayvanlara ve bu eşsiz canlıların büyülü dünyalarına bayılırım. Yemek yemek ve gezmek hayatımda büyük yer kaplar. Ek olarak; birçok dans branşıyla ilgileniyorum!